Mimo że tarczyca jest bardzo ważnym narządem ludzkiego organizmu, odpowiadającym m.in. za jego poprawne funkcjonowanie, poświęcamy jej
Mimo że tarczyca jest bardzo ważnym narządem ludzkiego organizmu, odpowiadającym m.in. za jego poprawne funkcjonowanie, poświęcamy jej niewiele czasu i uwagi. Niesłusznie – może się okazać, że wiele odczuwanych dolegliwości ma podłoże właśnie w zaburzeniach pracy tarczycy. Co więc warto o niej wiedzieć?
Tarczyca – mały organ o wielkiej mocy
Tarczyca jest położona w dolnej, przedniej części szyi. Składa się z dwóch (czasem trzech) płatów, połączonych wąską cieśniną. Nieustannie wydziela do organizmu hormony, odpowiedzialne za niemal wszystkie reakcje metaboliczne – tyroksynę i trójjodotyroninęRegulują one dojrzewanie płciowe, wpływają na pracę serca i mięśni, jelit, jajników, a nawet procesy intelektualne. Zaburzenia w pracy tarczycy prowadzą do różnych dolegliwości, które ze względu na nieprecyzyjną diagnostykę bardzo często są przypisywane są innym organom.
Nadczynność tarczycy – objawy i leczenie
Problemy związane z tarczycą mogą być związane z nadmiernym produkowaniem hormonów. To tzw. nadczynność tarczycy. Objawy schorzenia to szybka utrata wagi, nadmierna pobudliwość i nerwowość lub spadek energii i zmęczenie. Wśród dolegliwości wymienia się także kołatanie serca, drżenie rąk, problemy ze snem, zwiększenie potliwości i skąpe, rzadko występujące miesiączki, a także wypadanie włosów.
Nadczynność tarczycy to druga najczęstsza choroba endokrynologiczna w Polsce, ale niestety duża grupa kobiet nie wie, że na nią cierpi. Jak zatem sprawdzić, czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo? Jeżeli pojawiają się niepokojące objawy należy wykonać badania poziomu hormonów TSH i fT4 i z wynikami udać się do endokrynologa. Jeśli wyniki wskażą nadczynność tarczycy, wówczas specjalista podejmie decyzję co do sposobu leczenia schorzenia. Może to być np. farmakoterapia, terapia jodem radioaktywnym lub zabieg chirurgiczny. Operację wykonuje się najczęściej wtedy, kiedy inne metody leczenia nie przynoszą spodziewanych rezultatów lub na tarczycy pojawiły się guzki, mogące być podłożem dla rozwoju nowotworu. Tarczycę operuje się także wówczas, gdy wole są na tyle powiększone, iż utrudniają komfortowe funkcjonowanie – np. swobodne przełykanie czy oddychanie. Ostateczną decyzję, co do zabiegu chirurgicznego, zawsze podejmuje lekarz prowadzący.
Niedoczynność tarczycy – objawy i leczenie
Kiedy tarczyca nie jest w stanie wyprodukować określonej ilości hormonów , wówczas mówimy o niedoczynności tarczycy. Ten problem dotyka ok. 7% kobiet. Najczęstsze objawy to: wzrost wagi mimo podejmowania aktywności i diety, podwyższony cholesterol, a także zaburzenia miesiączkowania.
Niektóre dolegliwości występujące przy tej chorobie mogą występować także przy innych schorzeniach, stąd bardzo często diagnoza okazuje się nietrafiona. Należą do nich: kłopoty z pamięcią, zmęczenie psychiczne, stany depresyjne, nadmierna suchość skóry, łamliwość paznokci i włosów, czy szybkie marznięcie. Aby więc potwierdzić, że dane objawy są wynikiem nieprawidłowego działania tarczycy, należy wykonać pomiar stężenia hormonu TSH i fT4 – tak, jak w przypadku podejrzenia nadczynności. Leczenie polega najczęściej na przyjmowaniu syntetycznych hormonów tarczycy.
Zarówno w przypadku diagnozowania nadczynności jak i niedoczynności tarczycy endokrynolog może rozszerzyć diagnostykę o badanie USG tarczycy, które pozwoli sprawdzić wygląd narządu i ustalić czy w jego obrębie nie dochodzi do powstawania niepożądanych zmian np. guzków.
Wole i guzki tarczycy
Jeśli hormony tarczycy są na prawidłowym poziomie, ale badanie USG daje obraz powiększonej tarczycy, wówczas mówimy o tzw. wolu. Jest to bardziej defekt kosmetyczny, niż schorzenie kwalifikowane do leczenia. Kiedy wole jest duże, może wywoływać ucisk w tchawicy utrudniający oddychanie, kłopoty z połykaniem, chrypkę, a także problemy z odpływem krwi z górnych partii ciała, spowodowane uciskiem żyły głównej. Powiększoną tarczycę poddaje się obserwacji, a w przypadku niepokojących objawów – włącza właściwe leczenie.
Jeśli jednak USG tarczycy wykazuje obecność guzków, należy zachować czujność i wykonać pakiet dodatkowych badań, ponieważ guzki mogą być pierwszymi symptomami poważniejszych chorób, jak rak tarczycy. Nowotwór ten stanowi zaledwie 1% wszystkich zachorowań onkologicznych, ale mimo to zbiera swoje niechlubne żniwo.
Do najczęstszych objawów raka tarczycy należą: pojedyncze lub mnogie guzki o tendencji wzrostowej, powiększone szyjne węzły chłonne, kłopoty z płynnym połykaniem, duszności, nasilona chrypka. Gdy się pojawią, dobrze jest jak najszybciej wykonać badanie USG, a po stwierdzeniu obecności guzków tarczycy – wykonać biopsję aby pobrać z nich komórki do analizy mikroskopowej. Decyzję o dalszym leczeniu podejmuje specjalista. Najczęściej usuwa się cały organ wraz z przylegającymi węzłami chłonnymi i włącza farmakoterapię.
Tarczyca a płodność
Niewłaściwa praca tarczycy może być podłożem kłopotów z zajściem w ciążę. Niedoczynność prowadzi do zaburzeń wytwarzania przez organizm komórek rozrodczych (zarówno męskich, jak i żeńskich), a tym samym do bezpłodności. Rozwiązaniem jest uregulowanie poziomu hormonów wydzielanych przez tarczycę. Przyszłe mamy powinny z kolei zadbać o to, żeby dostarczyć do organizmu odpowiednią dawkę jodu. Jego niedobór wpływa bowiem niekorzystnie na pracę tarczycy i poziom wydzielanych przez nią hormonów, a to może prowadzić do schorzeń płodu. Ciężarne mogą również borykać się z niedoczynnością tarczycy, wynikającą ze zmiany gospodarki hormonalnej. Dobrze jest na bieżąco kontrolować stan zdrowia, ponieważ dziecko z ciąży przebiegającej z nieleczoną niedoczynnością może mieć niską wagę urodzeniową i rozwijać się wolniej niż rówieśnicy.
Choroby tarczycy – skąd się biorą?
Schorzenia tarczycy mogą być wywoływane kilkoma czynnikami. Jednym z nich jest niedobór jodu, niezbędnego do wytwarzania hormonów tarczycowych, a także utrzymania prawidłowego rozmiaru organu. Inną przyczyną są wady genetyczne, kiedy dziecko rodzi się z niepoprawnie wykształconą tarczycą, co z kolei prowadzi do zaburzeń w jej pracy. Istotną rolę w podniesieniu ryzyka zachorowania jest także zanieczyszczone środowisko. Stosowanie pestycydów oraz innych syntetycznych substancji chemicznych, które niekorzystnie wpływają na pracę gruczołów dokrewnych – w tym tarczycy – mocno zanieczyszcza nie tylko glebę, ale także wodę i powietrze. Wiele z nich nie ulega biodegradacji, czyli naturalnemu rozkładowi, ale wykazuje dużą trwałość i może dostawać się do pożywienia: ryb, mięsa i nabiału. Inną grupą niebezpiecznych dla zdrowia substancji są produkty spalania, dostające się do powietrza. One również mogą być przyczyną dolegliwości endokrynologicznych. Badania potwierdzają także negatywny wpływ niektórych leków na wydzielanie hormonów tarczycowych. Są to przede wszystkim środki zawierające np.: węglan litu, amiodaron, interferon alfa.
Podsumowanie
Choroby tarczycy dotykają częściej kobiet, niż mężczyzn, dlatego to płeć piękna powinna regularnie poddawać się badaniom profilaktycznym. Można w tym celu skorzystać ze specjalnego pakietu, przygotowanego właśnie do diagnostyki tarczycy, zawierającego wszystkie niezbędne badania (np. MediStore). Dodatkowym argumentem przemawiającym za sprawdzeniem stanu tarczycy, jest fakt, że niemal co druga osoba nie wie, że ma z nią kłopoty („Arch Intern Med.”). Wystarczy jednak wykonanie USG i oznaczenie poziomu dwóch hormonów, żeby sprawdzić, czy tarczyca funkcjonuje poprawnie i czy schorzenia, na które bezskutecznie szukamy diagnozy, nie są przypadkiem wywołane problemami z jej funkcjonowaniem.
